Τι είναι οι χολόλιθοι;
Οι χολόλιθοι είναι στερεά σώματα που σχηματίζονται από μια αλλαγή στη σύνθεση των συστατικών της χολής. Ταξινομούνται ανάλογα με τα συστατικά τους σε λίθους χοληστερόλης, χολερυθρινικούς λίθους και μικτούς λίθους. Συνήθως, οι χολόλιθοι δεν προκαλούν ενόχληση. Αν μία πέτρα παγιδευτεί κάπου στο χοληφόρο σύστημα και έτσι παρεμποδιστεί η ροή της χολής, προκαλούνται συσπάσεις της χοληδόχου κύστης που μοιάζουν με κράμπες και πιθανόν φλεγμονή των χοληφόρων πόρων και της χοληδόχου κύστης που μπορεί να εξελιχθούν σε χολοκυστίτιδα ή χολαγγειΐτιδα. Τα προβλήματα που προκαλούνται από τους χολόλιθους μπορεί να εμφανιστούν γρήγορα (οξέα) ή να αναπτυχθούν αργά (χρόνια).
Αιτίες και παράγοντες κινδύνου
Οι λίθοι χοληστερόλης δημιουργούνται κυρίως από μια δυσαναλογία μεταξύ χοληστερόλης και χολικών οξέων τα οποία σε επαρκείς ποσότητες καθιστούν τη χοληστερόλη διαλυτή στη χολή. Εκτός από τους κληρονομικούς παράγοντες, το φύλο και η ηλικία έχουν καθοριστική επίδραση στην εμφάνιση των χολόλιθων. Οι γυναίκες αναπτύσσουν χολόλιθους δύο έως τρεις φορές πιο συχνά από τους άνδρες καθώς η επίδραση των οιστρογόνων αλλάζει τη σύνθεση της χολής. Επομένως η εγκυμοσύνη και η λήψη οιστρογόνων αυξάνουν επίσης την πιθανότητα εμφάνισης χολολιθίασης.
Μια δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε χοληστερόλη και χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες προάγει το σχηματισμό χολόλιθων. Το ίδιο και η νηστεία καθώς η χοληδόχος κύστη δεν αδειάζει και η χολή παραμένει αποθηκευμένη περισσότερο χρόνο. Όσο περισσότερο παραμένει η χολή στη χοληδόχο κύστη τόσο περισσότερες ουσίες καθιζάνουν και εναποτίθενται.
Το αυξημένο σωματικό βάρος επηρεάζει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης χολολιθίασης (αύξηση 20% διπλασιάζει τον κίνδυνο). Ο σακχαρώδης διαβήτης πιθανολογείται ότι είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει στη χολολιθίαση καθώς και η δυσλιπιδαιμία.
Συμπτώματα χολολιθίασης
Η παρουσία χολολίθων δεν προκαλεί από μόνη της ενόχληση. Μόνο όταν παρεμβαίνουν στη ροή της χολής και προκαλούν φλεγμονή εμφανίζονται συμπτώματα.
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι οι κολικοί της χολής, ένας μη ειδικός πόνος στην άνω κοιλιακή χώρα και το θετικό σημείο Murphy. Το τελευταίο μπορεί να ελεγχθεί ασκώντας πίεση στο πάνω δεξί μέρος της κοιλιάς. Εάν ο ασθενής εισπνεύσει βαθιά και αισθάνεται πόνο το σημείο είναι θετικό.
Ο κολικός της χολής αποτελεί έναν έντονο πόνο που αυξάνεται πολύ γρήγορα και διαρκεί έως και αρκετές ώρες. Μπορεί να αντανακλά στη μέση ή τον δεξιό ώμο. Άλλα συμπτώματα των χολόλιθων είναι η ναυτία, ο έμετος και το κιτρίνισμα του δέρματος (ίκτερος).
Διάγνωση και θεραπεία χολολιθίασης
Η διάγνωση των χολόλιθων μπορεί να επιβεβαιωθεί πολύ γρήγορα και με ακρίβεια με μία εξέταση υπερήχων. Επιπλέον η παρουσία αυξημένων ηπατικών ενζύμων σε εξέταση αίματος θέτει την υποψία ύπαρξης χολολιθίασης. Οι λεγόμενοι σιωπηλοί χολόλιθοι, οι οποίοι δεν προκαλούν συμπτώματα και αποτελούν τυχαίο εύρημα δεν χρειάζεται να αντιμετωπιστούν. Μπορεί να χορηγηθεί σπασμολυτικός παράγοντας για την ανακούφιση του πόνου που προκαλείται από τους χολόλιθους. Σε σοβαρούς κολικούς χορηγούνται ισχυρά αναλγητικά. Εκτός από τη φαρμακευτική αγωγή, ο ασθενής δεν πρέπει να λάβει τροφή για τουλάχιστον 24 ώρες και στη συνέχεια να αποφεύγει τηγανητά τρόφιμα και γενικά τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά.
Εάν ο χολόλιθος βρίσκεται στον χοληδόχο πόρο μπορεί να αφαιρεθεί με ERCP (ενδοσκοπική ανάστροφη χολαγγειοπαγκρεατογραφία). Ο στόχος είναι με τη χρήση ενδοσκοπίου να υπάρξει πρόσβαση στο σημείο εκβολής του χοληδόχου πόρου στο δωδεκαδάκτυλο για να καταστεί εφικτή η αφαίρεση της πέτρας.
Εάν ο λίθος βρίσκεται στη χοληδόχο κύστη, η πιο αποτελεσματική θεραπεία είναι η χολοκυστεκτομή δηλαδή η αφαίρεση της χοληδόχου κύστης.
Εάν η γενική κατάσταση του ασθενούς δεν επιτρέπει τη διενέργεια χειρουργικής επέμβασης είναι δυνατή η διάλυση των λίθων με τη λήψη φαρμάκων η οποία όμως δεν είναι άμοιρη κινδύνων.
Συνέπειες και επιπλοκές
Η παρεμπόδιση της ροής της χολής και η συμφόρηση της χολής μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή της χοληδόχου κύστης την οξεία χολοκυστίτιδα. Ως αποτέλεσμα, αυτές οι φλεγμονές μπορούν να οδηγήσουν σε σχηματισμό πύου (εμπύημα), ύδρωπα ή ακόμη και νέκρωση ιστού με κίνδυνο διάτρησης της χοληδόχου κύστης και δημιουργία χολοπεριτοναίου με κίνδυνο εξάπλωσης της φλεγμονής στην κοιλιακή κοιλότητα.
Μακροπρόθεσμα, η φλεγμονή των χοηφόρων οδών (χολαγγειίτιδα) μπορεί να οδηγήσει σε αποστήματα ήπατος ή ουλές του ήπατος (δευτερογενής χολική κίρρωση).
Εάν ένας λίθος ενσφηνωθεί στον χοληδόχο πόρο αποφράσσοντας τον τότε προκαλείται αποφρακτικός ίκτερος με κίνδυνο εμφάνισης οξείας παγκρεατίτιδας.